سؤال

امیرمومنان فرمود: «عزیز شما به سفری رفته است و فرق آن با دیگر سفرها این است که او دیگر بر نمی‌گردد و شما باید به سوی او بروید.» دربارهٔ این روایت توضیح دهید.

پاسخ

امیرمومنان سلام الله علیه در حدیثی مرگ را به سفری بدون بازگشت تشبیه کرده است؛ سفری که برای مسافر آن بازگشتی وجود ندارد و این انسان‌های زنده هستند که به سوی شخص درگذشته سفر خواهند کرد.

در روایات تعابیر دیگری نیز دربارهٔ مرگ وجود دارد و آن‌ را به انتقال از مکانی به مکان دیگر یا تعویض لباس تشبیه کرده‌اند.

امیرمومنان سلام الله علیه در دیدار بازماندگان یکی از مسلمانان درگذشته، فرمود:

إِنَّ هَذَا الْاَمْرَ لَیسَ لَکُمْ بَدَاَ وَ لَا إِلَیکُمُ انْتَهَی وَ قَدْ کَانَ صَاحِبُکُمْ هَذَا یسَافِرُ فَعُدُّوهُ فِی بَعْضِ اَسْفَارِهِ فَإِنْ قَدِمَ عَلَیکُمْ وَ إِلَّا قَدِمْتُمْ عَلَیهِ؛

این کار نه با شما آغاز گردید و نه بر شما پایان خواهد رسید. این رفیق شما به سفر می‌رفت، کنون او را در یکی از سفرهایش بشمارید. اگر نزد شما بازگشت چه خوب، وگرنه شما روی بدو می‌آرید.[۱]

برخی شارحان نهج البلاغه این حکمت را به شعر درآورده‌اند:

ز قومی مُرد شخصی و علی گفت

نباید از غم مرگش برآشفت

شما آغاز این مردن نبودید

نه در پایان آن منزل نمودید

سفر می‌کرد یار باوفاتان

بگوییدش سفر رفته است او هان

اگر ناید که تا بیند شما را

شما خواهید رفت و دید او را[۲]

ابن‌ میثم بحرانی، متکلم و فقیه شیعه در قرن هفتم قمری، در شرح نهج‌ البلاغهٔ خود تحلیل امام علی(ع) از مرگ را برای شخص مصیبت‌دیده آرامش‌بخش و اقناع‌کننده بر شمرده است.[۳]

میرزا حبیب‌الله خویی (۱۲۶۵-۱۳۲۴ق)، فقیه و شارح نهج البلاغه، این سخن امام علی(ع) دربارهٔ مرگ را فصیح و اقناع‌کننده بر شمرده است. از نظر او، امام(ع) در این سخن از بقاء انسان بعد از مرگش، بنا بر آنچه در این دنیا اندوخته، خبر داده است. خویی مرگ را از نظر امام (ع) چون مسافرتی از عالمی دیدنی به عالمی نادیدنی تصویر کرده است؛ مسافرتی که فرد درگذشته از آن باز نخواهد گشت و این دوستان او هستند که به او ملحق خواهند شد و با او انس خواهند گرفت. انسی که هر دوست با دوستی که در سفر بوده می‌گیرد.[۴]

احادیث دیگری نیز به همین مضمون در منابع روایی نقل شده است:

• امیرمومنان سلام الله علیه: «ای مردم! ما و شما برای ماندن آفریده شده‌ایم نه برای از بین رفتن، شما با مرگ از دنیا نمی‌روید، بلکه از خانه‌ای به خانهٔ دیگر منتقل می‌شوید؛ پس زاد و توشهٔ خانه‌ای را که باید به جانب آن حرکت کنید و جاوید باشید فراهم سازید.»[۵]
• امیرمومنان سلام الله علیه: «حق این است که ما وارث پیش از خودیم و وارثانی پس از خود داریم. همانا ما شاخه‌های درختانی هستیم که درگذشتند. اصل که رفت فرع هم می‌رود. ای مردم! شما منزل آخرت خود را با بهره‌گرفتن از منزلی که از آن کوچ می‌کنید، یعنی دنیا، اصلاح نمایید.»[۶]
• امام سجاد(سلام الله علیه) در پاسخ به پرسشی دربارهٔ حقیقت مرگ چنین گفت: «مرگ برای مؤمن چون بیرون‌آوردن لباس‌های چرکین از تن است و از هم گسستن زنجیرهای سنگین و جایگزین‌کردن فاخرترین و خوشبوترین جامه‌ها و راهوارترین مرکب‌ها و امن‌ترین منزل‌ها است. مرگ برای کافر به منزلهٔ برکندن جامه‌هایی فاخر از تن و منتقل‌شدن از منزل‌هایی امن و جایگزین‌کردن آنها به کثیف‌ترین و خشن‌ترین جامه‌ها و وحشتناک‌ترین منزل‌ها و بزرگترین عذاب است.»[۷]

منابع

1. ↑ نهج‌البلاغه، ترجمهٔ سید جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸ش، حکمت ۳۵۷، ص۴۲۴.
2. ↑ خویی، حبیب‌الله بن محمد هاشمی، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، گردآورنده ابراهیم میانجی، تهران، مکتبة اسلامیة، ۱۴۰۰ق، ج۲۱، ص۴۴۰.
3. ↑ ابن میثم البحرانی، میثم بن علی، شرح نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۴۱۷.
4. ↑ خویی، منهاج البراعة، ج۲۱، ص ۴۳۹-۴۴۰.
5. ↑ المفید، محمد بن محمد بن نعمان، الاخ‍ت‍ص‍اص، م‍ش‍ه‍د، نشر م‍ج‍م‍وع ال‍ب‍ح‍وث الاس‍لام‍ی‍ه، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۹.
6. ↑ اب‍ن ش‍ع‍ب‍ه حرانی، ح‍س‍ن ب‍ن ع‍ل‍ی، تحف العقول، ترجمه و اقتباس از ترجمهٔ پرویز اتابکی، انتخاب احادیث از محسن موسوی، قم، دارالحدیث، ‫۱۳۸۳ش، ص۲۲۲.
7. ↑ م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، م‍ح‍م‍د، میزان الحکمه، ترجمهٔ حمیدرضا شیخی، قم، مؤسسهٔ علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۶ش، ج۱۱، ص۱۹۴.

امام باقر فرمود: رسول خدا به على فرمود:

 يَا عَلِيُّ أُوصِيكَ فِي نَفْسِكَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ أَمَّا الْأُولَى فَالصِّدْقُ لَا يَخْرُجَنَّ مِنْ فِيكَ كَذِبَةٌ أَبَداً وَ الثَّانِيَةُ الْوَرَعُ لَا تَجْتَرِئَنَّ عَلَى خِيَانَةٍ أَبَداً وَ الثَّالِثَةُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ كَأَنَّكَ تَرَاهُ وَ الرَّابِعَةُ كَثْرَةُ الْبُكَاءِ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْنَى لَكَ بِكُلِّ دَمْعَةٍ بَيْتٌ فِي الْجَنَّةِ وَ الْخَامِسَةُ بَذْلُ مَالِكَ وَ دَمِكَ دُونَ دِينِكَ وَ السَّادِسَةُ الْأَخْذُ بِسُنَّتِي فِي صَلَاتِي وَ صِيَامِي وَ صَدَقَتِي أَمَّا الصَّلَاةُ فَالْخَمْسُونَ رَكْعَةً وَ أَمَّا الصَّوْمُ فَثَلَاثَةُ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ خَمِيسٌ فِي أَوَّلِهِ وَ أَرْبِعَاءُ فِي وَسَطِهِ وَ خَمِيسٌ فِي آخِرِهِ وَ أَمَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدَكَ حَتَّى يُقَالَ أَسْرَفْتَ وَ لَمْ تُسْرِفْ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ الزَّوَالِ وَ عَلَيْكَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ عَلَيْكَ بِرَفْعِ يَدَيْكَ فِي الصَّلَاةِ وَ تَقْلِيبِهِمَا عَلَيْكَ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ عَلَيْكَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْكَبْهَا عَلَيْكَ بِمَسَاوِئِ الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَا تَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَكَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، کتاب جهاد النفس، حدیث 20228]

یا على! تو را در باره خودت به داشتن چند خصلت سفارش مى‏كنم اينها را حفظ كن، سپس فرمود: خداوندا او را يارى كن.

• خصلت اوّل راستگويى است مبادا هرگز دروغى از دهان تو بيرون آيد.

• دوم پارسايى است مبادا هرگز بر خيانت نمودن دلير گردى.

• سوم ترس از خداست گوئيا تو او را مى‏بينى.

• چهارم زياد گريستن از خوف خداى عزّ و جلّ كه به خاطر هر قطره اشكى خانه‏ اى در بهشت برايت ساخته مى‏شود.

• پنجم از مال و جانت در مقابل دينت بگذری.

• ششم در نماز و روزه و صدقه به سنّت من رفتار كنى.

 سپس فرمود:

• امّا نماز پنجاه ركعت در هر شبانه روز.

• امّا روزه سه روز در هر ماه، پنجشنبه اوّل هر ماه و چهارشنبه وسط هر ماه و پنجشنبه آخر هر ماه.

•  امّا صدقه تا مى‏توانى در پرداخت آن بكوش تا جايى كه گفته شود زياده‏روى مى‏كنى و تو زياده‏روى مكن.[1]

فرمود:

• بر تو باد به نماز شب، نماز شب، نماز شب.

• و بر تو باد به نماز ظهر اوّل وقت.

• و بر تو باد به قرائت قرآن در هر حال.

• و بر تو باد به بالا بردن دستانت در نماز و بر گرداندن دو كف به طريقه دعا.

• و بر تو باد به مسواك زدن در هنگام هر نماز.

• و بر تو باد به كسب اخلاق نيك.

• و بر تو باد به دورى از اخلاق ناپسند.

اگر اين امورى را كه بر تو بر شمردم به جاى نياوردى پس جز خودت كسى ديگر را سرزنش مكن.

[1] . تو زیاده روی مکن شاید بدان معناست که در صدقه دادن با تمام توان تلاش کن اما چنان زیاده روی نکن که خود و خانوده‌ات در تنگنا قرار گرفته و محتاج دیگران شوند.

شهادت امام موسی کاظم صلوات الله و سلامه علیه بر بقیه الله الاعظم صلوات الله و سلامه علیه ، مقام معظم رهبری، مراجع تقلید شیعه و شیفتگان ولایت و امامت

تسلیت باد

اول فروردین سال 1399 هجری شمسی مطابق با 25 ماه رجب مصادف است با شهادت امام موسی کاظم سلام الله علیه، شیعیان نیز علاوه داغدار بودن به شهادت امام شان، مصیبت زده از دست دادن هموطنان به خاطر بیماری کرونا هستند و در این روز احترام ائمه هدی و هموطنان را نگه خواند داشت.

به همین مناسبت معجزه ای از این حضرت نقل و بررسی سندی می شود

نقد و بررسی این معجزه را در ادامه مطلب می خوانیم

دعاى هفتم صحیفه سجادیه از دعاهاى امام زین العابدین (عليه السّلام) است؛ هر گاه كار دشوار دل آزارى به او رو مي‌ آورد يا پيشامد سختى رخ مي‌داد و به هنگام غم و اندوه آن را می‌ خواند.

جامعه اسلامی ایران امروزه با حوادثی به ظاهر تلخ روبرو شده است، حوادثی مانند زلزله، سیل، ویروس کرونا و غیره که باید دید در این موارد علاوه بر مراعات مسائل بهداشتی، نگاه دینی به این حوادث چیست و چه باید کرد.

روایاتی درباره حکمت هایی گرفتاری های طبیعی آورده می شود تا در کنار مراعات مسائل بهداشتی، از حکمت الهی هم شکر گزار باشیم که این گرفتاری ها خود امتحانی است برای بندگان خدایی

امتحان بیماران

امتحان اطرافیان بیماران

امتحان پزشکان و پرستاران

امتحان دست اندرکاران مرتبط

امتحان تولید کنندگان و فروشندگان وسائل مورد نیاز در بهبود بیماران

و امتحان تک تک افراد جامعه در برخوردشان با این گرفتاری ها و ...

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی صبح امروز پیش از آغاز جلسه درس خارج فقه، با شرح روایتی درباره توصیه پیامبر اعظم خطاب به جناب ابوذر، ضمن انتقاد به ثبت‌نام بی‌محابای برخی افراد در انتخابات مجلس، تاکید کردند:

هر مسئولیّتی، هر سِمَتی، هر توانایی‌ای، در کنارش یک مسئولیّتی دارد، یک تعهّدی وجود دارد. باید دید که آیا می‌توانید آن تعهّد را انجام بدهید یا نه؟ این خیلی درسِ بزرگی است.

بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین.

عَن اَبی ذَرٍّ (سَلامُ اللّهِ عَلَیهِ) اَنَّ النَّبیَّ (صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) قالَ یا اَبا ذَرٍّ اِنّی اُحِبُّ لَکَ ما اُحِبُّ لِنَفسی اِنّی اَراکَ ضَعیفاً فَلا تُؤَمَّرَنَّ عَلیٰ اِثنَینِ وَ لا تَوَلَّیَنَّ مالَ یَتیم.(۱)

قالَ یا اَبا ذَرٍّ اِنّی اُحِبُّ لَکَ ما اُحِبُّ لِنَفسی
خود جناب ابی‌ذر این توصیه‌ی پیغمبر به خودش را ذکر می‌کند؛ برای ماها هم درس است، درس بسیار بزرگی است. حضرت به او فرمود :من هر چه برای خودم دوست میدارم، برای تو هم دوست میدارم؛ یعنی آن چیزی که میخواهم به تو بگویم، از روی کمال محبّت است؛ چون انسان به خودش کمال محبّت را دارد. خب حالا آن حرفی که حضرت میخواهد به ابی‌ذر بزند چیست؟

اِنّی اَراکَ ضَعیفا
من جنابعالی را در مدیریّت، ضعیف میبینم. خیلی آدم خوبی هستی، مجاهد فی‌سبیل‌اللّه، رُک‌گو و آسمان بر راست‌گوتر از او سایه نیفکنده، زمین راست‌گوتر از او را بر خودش حمل نکرده؛ اینها همه به جای خود محفوظ، امّا شما آدم ضعیفی هستی.

فَلا تُؤَمَّرَنَّ عَلیٰ اِثنَین
حالا که آدم ضعیفی هستی، مواظب باش بر دو نفر هم ریاست نکنی! یعنی پیدا است آن ضعفی هم که حضرت فرمودند، ضعف در مدیریّت است؛ یعنی تو آدمی هستی که مدیریّت نداری؛ اگر چنانچه بر دو نفر یا بیشتر ریاست پیدا کردی، نمیتوانی کار آنها را به سامان برسانی.

این، درس برای ماها است. ما -حالا همه‌ی ما نه؛ بعضی‌مان این جوری هستیم- به مجرّد اینکه یک مسندی، یک جایی، یا خالی میشود یا ممکن است خالی بشود، فوراً چشم میدوزیم که برویم آنجا! خب شما اوّل نگاه کن ببین میتوانی یا نمیتوانی. حالا بحث اسم‌نویسی برای انتخابات مجلس است، گفتند شروع شده، همین طور بدون محابا میروند! خب شما که میخواهی بروی آنجا، آنجا سؤال دارد؛ این توانایی‌ای که خدا به من و شما میدهد، کنارش مسئولیّت هست. این [مطلبی] که عرض میکنم، در مورد خود این حقیر از همه بیشتر است. شما هم همین جور؛ یعنی آن کسانی که مسئولیّتی دارند، همین جور. هر مسئولیّتی، هر سِمَتی، هر توانایی‌ای، در کنارش یک مسئولیّتی دارد، یک تعهّدی وجود دارد. میتوانید آن تعهّد را انجام بدهید یا نه؟ این خیلی درسِ بزرگی است.

وَ لا تَوَلَّیَنَّ مالَ یَتیم
هیچ مال یتیمی را هم شما به عهده نگیر. نه از باب اینکه احتمال این وجود دارد که خدای نکرده مثلاً ایشان دست‌درازی میکند به مال یتیم. خب مقام ابی‌ذر خیلی بالاتر از این حرفها است، نزدیک مقام عصمت است مقام او؛ پس این احتمال در او نیست. علّت اینکه میگویند تولیّت مال یتیم را قبول نکن، این است که نمیتوانی حقّ یتیم را به او بدهی؛ دیگران می‌آیند دست‌درازی میکنند، جنابعالی هم آدم ضعیفی هستی، تدبیر لازم را نداری و نمیتوانی. برجستگی‌های نظام اسلامی و نظام ارزشهای اسلامی اینها است؛ یعنی در درجه‌ی اوّل، من و شما خودمان مسئولیم که ببینیم این کار را قبول بکنیم؟ نکنیم؟ میتوانیم؟ نمیتوانیم؟ این بسیار مسئله‌ی مهمّی است. (2)

========
پاورقی ها
۱) امالی طوسی، مجلس سیزدهم، ص ۳۸۴؛ «از ابوذر روایت است که رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) فرمود: ای ابوذر! من آنچه برای خود دوست میدارم برای تو نیز دوست میدارم؛ همانا تو را ناتوان میبینم، پس هیچ گاه به دو نفر امر نکن و به هیچ وجه عهده‌دار مال یتیم مباش.»

2) بیانات پیش از آغاز جلسه درس خارج فقه درباره ثبت‌نام افراد در انتخابات مجلس(1398/09/10).

با عرض تسلیت شهادت امام سجاد سلام الله علیه بر بقیه الله الاعظم و همه ارادتمندان آن امام ، با احادیثی از آن امام بزرگوار نام و یادشان را گرامی می داریم

احادیثی ناب و معتبر در باره روزی رسان بودن خدا و اینکه همه چیز با اراده الهی تحقق می پذیرد

شهادت

امام محمد باقر سلام الله علیه

بر بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه و مقام معظم رهبری مدظله العالی و شیفتگان امامت و ولایت تسلیت باد

امام باقر فرمود:

رسول خدا به على فرمود:

یا على! تو را در باره خودت به داشتن چند خصلت سفارش مى‏ كنم اينها را حفظ كن، سپس فرمود: خداوندا او را يارى كن.

• خصلت اوّل راستگويى است مبادا هرگز دروغى از دهان تو بيرون آيد.
• دوم پارسايى است مبادا هرگز بر خيانت نمودن دلير گردى.
• سوم ترس از خداست گوئيا تو او را مى ‏بينى.
• چهارم زياد گريستن از خوف خداى عزّ و جلّ كه به خاطر هر قطره اشكى خانه‏ اى در بهشت برايت ساخته مى ‏شود.
• پنجم از مال و جانت در مقابل دينت بگذری.
• ششم در نماز و روزه و صدقه به سنّت من رفتار كنى.

سپس فرمود:

• امّا نماز پنجاه ركعت در هر شبانه روز.
• امّا روزه سه روز در هر ماه، پنجشنبه اوّل هر ماه و چهارشنبه وسط هر ماه و پنجشنبه آخر هر ماه.
• امّا صدقه تا مى ‏توانى در پرداخت آن بكوش تا جايى كه گفته شود زياده‏ روى مى‏ كنى و تو زياده ‏روى مكن.[1]

فرمود:

• بر تو باد به نماز شب، نماز شب، نماز شب.
• و بر تو باد به نماز ظهر اوّل وقت.
• و بر تو باد به قرائت قرآن در هر حال.
• و بر تو باد به بالا بردن دستانت در نماز و بر گرداندن دو كف به طريقه دعا.
• و بر تو باد به مسواك زدن در هنگام هر نماز.
• و بر تو باد به كسب اخلاق نيك.
• و بر تو باد به دورى از اخلاق ناپسند.

اگر اين امورى را كه بر تو بر شمردم به جاى نياوردى پس جز خودت كسى ديگر را سرزنش مكن.

متن کامل روایت

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ لِعَلِيٍّ يَا عَلِيُّ أُوصِيكَ فِي نَفْسِكَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ أَمَّا الْأُولَى فَالصِّدْقُ لَا يَخْرُجَنَّ مِنْ فِيكَ كَذِبَةٌ أَبَداً وَ الثَّانِيَةُ الْوَرَعُ لَا تَجْتَرِئَنَّ عَلَى خِيَانَةٍ أَبَداً وَ الثَّالِثَةُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ كَأَنَّكَ تَرَاهُ وَ الرَّابِعَةُ كَثْرَةُ الْبُكَاءِ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْنَى لَكَ بِكُلِّ دَمْعَةٍ بَيْتٌ فِي الْجَنَّةِ وَ الْخَامِسَةُ بَذْلُ مَالِكَ وَ دَمِكَ دُونَ دِينِكَ وَ السَّادِسَةُ الْأَخْذُ بِسُنَّتِي فِي صَلَاتِي وَ صِيَامِي وَ صَدَقَتِي أَمَّا الصَّلَاةُ فَالْخَمْسُونَ رَكْعَةً وَ أَمَّا الصَّوْمُ فَثَلَاثَةُ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ خَمِيسٌ فِي أَوَّلِهِ وَ أَرْبِعَاءُ فِي وَسَطِهِ وَ خَمِيسٌ فِي آخِرِهِ وَ أَمَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدَكَ حَتَّى يُقَالَ أَسْرَفْتَ وَ لَمْ تُسْرِفْ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ الزَّوَالِ وَ عَلَيْكَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ عَلَيْكَ بِرَفْعِ يَدَيْكَ فِي الصَّلَاةِ وَ تَقْلِيبِهِمَا عَلَيْكَ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ عَلَيْكَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْكَبْهَا عَلَيْكَ بِمَسَاوِئِ الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَا تَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَكَ.

وسائل الشیعه، جلد 15، کتاب جهاد النفس، حدیث 20228

[1] . تو زیاده روی مکن شاید بدان معناست که در صدقه دادن با تمام توان تلاش کن اما نباید چنان زیاده روی نکن که خود و خانوده‌ات در تنگنا قرار گرفته و محتاج دیگران شوند.

امام صادق فرمود:

ما مردى را مؤمن نمى ‏شماريم مگر اينكه‏ از تمامى دستورات ما پيروى كند و مرید باشد؛ آگاه باشيد كه از جمله پيروى امر ما و خواستن امر ما پارسايى است، پس خود را با پارسايى زينت دهيد تا خداوند رحمتش را شامل حال‌تان كند و دشمنان ما را به وسيله پارسايى فريب دهيد تا خداوند شما را بلند مرتبه گرداند.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ:

إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَيَأْتُونَ بَابَ الْجَنَّةِ فَيُقَالُ مَنْ أَنْتُمْ فَيَقُولُونَ نَحْنُ أَهْلُ الصَّبْرِ فَيُقَالُ لَهُمْ عَلَى مَا صَبَرْتُمْ فَيَقُولُونَ كُنَّا نَصْبِرُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ نَصْبِرُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَدَقُوا أَدْخِلُوهُمُ الْجَنَّةَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ:

«إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ» (زمر/10).

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد 15، حدیث 20368]

امام صادق فرمود:

روز قيامت جماعتى از مردم بر مى‏خيزند و به در بهشت مى‏آيند، به آنان گفته مى‏شود: شما چه كسانى هستيد؟

گويند: ما اهل صبر هستيم.

می‌پرسند: بر چه چيزى صبر كرديد؟

گويند: ما در دنيا بر اطاعت و دوری معاصى خداوند صبر مى ‏نموديم.

خداوند عزّ و جلّ گويد: راست مى ‏گويند آنان را به بهشت وارد كنيد و اين است معناى گفتار خداوند كه مى‏ فرمايد:

«پاداش شکیبایان به طور كامل و بدون حساب به آنان داده مى‏ شود».[1]

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي خَلَفٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ أَنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ وُلْدِهِ:

يَا بُنَيَّ إِيَّاكَ أَنْ يَرَاكَ اللَّهُ فِي مَعْصِيَةٍ نَهَاكَ عَنْهَا وَ إِيَّاكَ أَنْ يَفْقِدَكَ اللَّهُ عِنْدَ طَاعَةٍ أَمَرَكَ بِهَا الْحَدِيثَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد 15، حدیث 20374]

امام موسى بن جعفر به يكى از فرزندانش فرمود: اى پسركم!

• بر حذر باش از اينكه خداوند تو را در حال گناهى ببيند كه تو را از انجام آن نهى نموده است.
• و بر حذر باش از اينكه خداوند تو را در انجام اطاعتى كه به انجام آن‏ فرمان داده است، غائب نبيند.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ:

لَمَّا حَضَرَتْ أَبِيَ الْوَفَاةُ ضَمَّنِي إِلَى صَدْرِهِ وَ قَالَ يَا بُنَيَّ اصْبِرْ عَلَى الْحَقِّ وَ إِنْ كَانَ مُرّاً تُوَفَّ أَجْرَكَ بِغَيْرِ حِسَابٍ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد 15، حدیث 20375]

ابو حمزه ثمالى گويد:

امام باقر به من فرمود:

زمانى كه وفات پدرم امام سجّاد فرا رسيد مرا به سينه خود چسباند و فرمود: اى پسركم!

بر حق صبر كن اگر چه تلخ باشد تا خداوند پاداش تو را بدون حساب و به طور كامل دهد.

[1] . زمر/ 10.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا قَالَ:

أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20348]

امام رضا فرمود:

به خداوند گمان نيكو داشته باش زيرا خداوند عزّ و جلّ گويد: من در نزد گمانى كه بنده ‏ام به من دارد حاضرم:

• اگر گمان خير به من دارد، پاداش خير مى‏بيند.
• و اگر گمان بد به من دارد، كيفرى بد در انتظار اوست.

وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ وَجَدْنَا فِي كِتَابِ عَلِيٍّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ عَلَى مِنْبَرِهِ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءٍ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ تَقْصِيرٍ مِنْ رَجَائِهِ لَهُ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20350]

امام باقر فرمود:

در كتاب على يافتيم كه رسول خدا بر فراز منبر فرمود:

سوگند به آن خدايى كه جز او معبودى نيست، هرگز خير دنيا و آخرت به هيچ مؤمنى عطا نشده است مگر به خاطر چند خصلت:

• گمان نيكو به خدا.
• اميدوارى به عطا و بخشش خدا.
• خوش خلقى.
• باز ايستادن از غيبت مؤمنان.

و سوگند به خدايى كه جز او معبودى نيست، خداوند هيچ مؤمنى را بعد از توبه و استغفار عذاب نمى‏ كند؛ مگر به سبب چند خصلت:

• بدگمانى‏ اش به خدا.
• كوتاهى نمودن در اميد داشتن به خدا.
• بد اخلاقى.
• غيبت نمودن از مؤمنين.

و سوگند به خدايى كه جز او معبودى نيست هيچ بنده مؤمنى گمان نيكو به خداوند نمى ‏كند مگر اينكه خداوند در نزد گمان نيكوى او حاضر است [و پاداش نيكو به او مى ‏دهد] زيرا خداوند بخشنده است و تمامى خير در دست اوست و شرم دارد از اينكه بنده مؤمنش به او گمان نيكى داشته باشد و آن گمان و اميدوارى ‏اش به خطا رود پس به خداوند گمان نيكو داشته باشيد و به سوى او ميل داشته باشيد و زارى كنيد.

أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ يُؤْتَى بِعَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ظَالِمٍ لِنَفْسِهِ فَيَقُولُ اللَّهُ أَ لَمْ آمُرْكَ بِطَاعَتِي أَ لَمْ أَنْهَكَ عَنْ مَعْصِيَتِي فَيَقُولُ بَلَى يَا رَبِّ وَ لَكِنْ غَلَبَتْ عَلَيَّ شَهْوَتِي فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذَنْبِي لَمْ تَظْلِمْنِي فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ إِلَى النَّارِ فَيَقُولُ مَا كَانَ هَذَا ظَنِّي بِكَ فَيَقُولُ مَا كَانَ ظَنُّكَ بِي قَالَ كَانَ ظَنِّي بِكَ أَحْسَنَ الظَّنِّ فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ إِلَى الْجَنَّةِ فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَقَدْ نَفَعَكَ حُسْنُ ظَنِّكَ بِيَ السَّاعَةَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20356]

ابن رئاب گويد:

از امام صادق شنيدم كه فرمود:

در روز قيامت بنده ‏اى كه به خويشتن ستم نموده آورده مى ‏شود، خداوند مى ‏فرمايد:

• آيا تو را به اطاعت و فرمانبردارى ‏ام امر نكردم؟
• آيا تو را از نافرمانى ‏ام نهى نكردم؟

بنده گنهكار گويد: اى پروردگار من! درست است، اما شهوتم بر من چيره شد پس اگر مرا كيفر دهى به خاطر گناهى است كه مرتكب شده‏ام و به من ستم روا نداشته ‏اى.

خداوند دستور مى ‏دهد كه او را به سوى آتش برند.

بنده گنهكار مى ‏گويد: اى خداى من! گمان من به تو چنين نبود.

خداوند مى ‏فرمايد: مگر چه گمانى به من داشتى؟

مى ‏گويد: خدايا من به تو نيكوترين گمان را داشتم.

پس خداوند امر مى‏ كند كه او را به سوى بهشت برند و مى‏ فرمايد: حقّا كه گمان نيكوى تو به من، امروز به تو سود بخشيد.

زياد گريستن از خوف خدا

وَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنِ الرِّضَا قَالَ:

كَانَ فِيمَا نَاجَى اللَّهُ بِهِ مُوسَى أَنَّهُ مَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْبُكَاءِ مِنْ خَشْيَتِي وَ مَا تَعَبَّدَ لِيَ الْمُتَعَبِّدُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِي وَ لَا تَزَيَّنَ لِيَ الْمُتَزَيِّنُونَ بِمِثْلِ الزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا عَمَّا يُهَمُّ الْغِنَى عَنْهُ فَقَالَ مُوسَى يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ فَمَا أَثَبْتَهُمْ عَلَى ذَلِكَ فَقَالَ يَا مُوسَى أَمَّا الْمُتَقَرِّبُونَ لِي بِالْبُكَاءِ مِنْ خَشْيَتِي فَهُمْ فِي الرَّفِيقِ الْأَعْلَى لَا يَشْرَكُهُمْ فِيهِ أَحَدٌ وَ أَمَّا الْمُتَعَبِّدُونَ لِي بِالْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِي فَإِنِّي أُفَتِّشُ النَّاسَ عَنْ أَعْمَالِهِمْ وَ لَا أُفَتِّشُهُمْ حَيَاءً مِنْهُمْ وَ أَمَّا الْمُتَزَيِّنُونَ لِي بِالزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا فَإِنِّي أُبِيحُهُمُ الْجَنَّةَ بِحَذَافِيرِهَا يَتَبَوَّءُونَ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُونَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20341]

امام رضا فرمود:

در مناجات حضرت موسى با خداوند چنين آمده است:

• كسانى كه به من نزديك گشته‏اند، به واسطه هيچ عملى همانند گريستن از خوف من به من نزديك نشده‏اند.
• آنان كه طوق بندگى مرا در گردن دارند، به واسطه هيچ عملى همانند باز ايستادن از ارتكاب حرام‌هاى من مرا بندگى ننموده‏اند.
• آنان كه خود را آراسته‏ اند، به واسطه هيچ عملى همانند پيشه نمودن زهد و بى ‏رغبتى نسبت به آنچه كه بى ‏نيازى از آن در دنيا مورد اهميّت است، خود را براى من نياراسته‏ اند.

حضرت موسى عرض كرد:

اى گرامى ‏ترين گراميان! چه چيزى آنان را در اين راه ثابت قدم و پا بر جا نموده است؟

خداوند فرمود: اى موسى!

• امّا آنان كه به واسطه گريستن از خوف من به من نزديك گشته اند آنان در مرتبه همجوارى با رفيق اعلى (معشوق و دوست برتر) هستند و هيچ كس در اين مقام با آنان شريك نيست.
• امّا آنان كه به واسطه باز ايستادن از ارتكاب حرام‌هاى من مرا بندگى نموده‏ اند، من در قيامت از آنان شرم دارم كه در مورد اعمال‌شان كنجكاوى و دقّت به خرج دهم در حالى كه اعمال همه مردمان را به دقّت وارسى خواهم كرد.
• امّا آنان كه خود را به واسطه بى‏ رغبتى به دنيا برايم آراسته‏ اند تمامى بهشت را براى آنان مباح و روا مى ‏سازم كه در هر جاى بهشت خواستند جاى گيرند.

وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ:

إِنَّ قَوْماً أَصَابُوا ذُنُوباً فَخَافُوا مِنْهَا وَ أَشْفَقُوا فَجَاءَهُمْ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَالُوا مَا لَكُمْ فَقَالُوا إِنَّا أَصَبْنَا ذُنُوباً فَخِفْنَا مِنْهَا وَ أَشْفَقْنَا فَقَالُوا لَهُمْ نَحْنُ نَحْمِلُهَا عَنْكُمْ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى يَخَافُونَ تَجْتَرِءُونَ عَلَيَّ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الْعَذَابَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد 15، حدیث 20331]

امام صادق فرمود:

همانا گروهى مرتكب گناهانى شدند، سپس از گناه خويش ترسيدند و بيمناك شدند، گروهى ديگر بر آنان وارد شده و گفتند:

شما را چه شده است كه چنين بيمناكيد؟

گفتند:

ما مرتكب گناهانى شديم و از گناه خويش ترسانيم.

گفتند:

ما گناه شما را از شما بر مى‏ داريم و به دوش ميگيريم.

خداى تعالى فرمود:

آيا مى ‏ترسند كه شما بر من دلير گرديد؟! پس عذاب را بر آنان فرستاد.

اسناد دیگر حدیث:

وَ فِي عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَ ذَكَرَ نَحْوَهُ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ مِثْلَهُ.

اهمیت سپردن کارها به خدا

وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ يَحْيَى بْنِ الْمُبَارَكِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ أُعْطِيَ ثَلَاثاً لَمْ يُمْنَعْ ثَلَاثاً مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ أُعْطِيَ الْإِجَابَةَ وَ مَنْ أُعْطِيَ الشُّكْرَ أُعْطِيَ الزِّيَادَةَ وَ مَنْ أُعْطِيَ التَّوَكُّلَ أُعْطِيَ الْكِفَايَةَ ثُمَّ قَالَ أَ تَلَوْتَ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» (طلاق/3) وَ قَالَ: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ» (إبراهيم/7) وَ قَالَ: «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» (غافر/60).

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد 15، حدیث 20308]

امام صادق فرمود: كسى كه سه چيز به او داده شده، از سه چيز بى ‏بهره نمانده است:

• كسى كه به او دعا عطا شده، اجابت هم به او عطا گرديده است.
• كسى كه به او شكر داده شده، زيادت هم به او بخشيده شده است.
• كسى كه توكل به او عطا گرديده، كفايت هم به او عطا شده است.

سپس فرمود: آيا كتاب خداى عزّ و جلّ را تلاوت كرده‏اى:

• «و كسى كه بر خدا توكّل كند پس خداوند او را بس است».[1]
• «اگر شكر كنيد بر شما زيادتى مى‏بخشيم».[2]
• «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم».[3]

سند دیگر روایت:

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ.

[1]. طلاق/ 3.

[2]. ابراهيم/ 7.

[3]. غافر/ 60.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ:

أَيُّمَا عَبْدٍ أَقْبَلَ قُبْلَ مَا يُحِبُّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَقْبَلَ اللَّهُ قُبْلَ مَا يُحِبُّ وَ مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَصَمَهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَقْبَلَ اللَّهُ قُبْلَهُ وَ عَصَمَهُ لَمْ يُبَالِ لَوْ سَقَطَتِ السَّمَاءُ عَلَى الْأَرْضِ أَوْ كَانَتْ نَازِلَةٌ نَزَلَتْ عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ فَشَمِلَتْهُمْ بَلِيَّةٌ كَانَ فِي حِزْبِ اللَّهِ بِالتَّقْوَى مِنْ كُلِّ بَلِيَّةٍ أَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ: «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ» (دخان/51).

امام صادق فرمود:

• هر بنده‏ اى كه دوست دارد به سوى چيزى كه خداى عزّ و جلّ روى بياورد خداوند نيز به سوى چيزى كه او دوست مى ‏دارد روى مى ‏آورد.
• كسى كه به خدا چنگ زند خداوند او را حفظ مى ‏كند.
• كسى كه‏ خداوند به سوى او روى آورد و او را نگاهدارى كند باكى ندارد اگر آسمان بر زمين افتد يا بلاى سختى بر اهل زمين فرود آيد و همگى را در بر گيرد.

چنين كسى به سبب پرهيزكارى ‏اش در حزب خدا جاى دارد و از هر بلايى در امان است، آيا خداوند نمى‏ گويد:

«همانا پرهيزكاران در مقام امن الهى جاى دارند».

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20303]

وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ فَقُلْتُ الْمَلَائِكَةُ أَفْضَلُ أَمْ بَنُو آدَمَ فَقَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ إِنَّ اللَّهَ رَكَّبَ فِي الْمَلَائِكَةِ عَقْلًا بِلَا شَهْوَةٍ وَ رَكَّبَ فِي الْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلَا عَقْلٍ وَ رَكَّبَ فِي بَنِي آدَمَ كِلْتَيْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَيْرٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِم.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، حدیث 20298]

عبد اللَّه بن سنان گويد: از امام جعفر صادق پرسيدم:

فرشتگان برترند يا فرزندان آدم؟

پاسخ داد:

امير مومنان على بن ابى طالب فرمود:

خداوند در وجود فرشتگان، عقل بدون شهوت و در وجود حيوانات، شهوت بدون عقل و در وجود انسان هر دو را تركيب نمود؛ پس كسى كه عقلش بر شهوتش چيره شود از فرشتگان برتر است و كسى كه شهوتش بر عقلش غالب آيد از حيوانات بدتر خواهد بود.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا مِنْهُمْ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ الْعَقْلَ اسْتَنْطَقَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي مَا خَلَقْتُ خَلْقاً هُوَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْكَ وَ لَا أَكْمَلْتُكَ إِلَّا فِيمَنْ أُحِبُّ أَمَا إِنِّي إِيَّاكَ آمُرُ وَ إِيَّاكَ أَنْهَى وَ إِيَّاكَ أُعَاقِبُ وَ إِيَّاكَ أُثِيبُ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، حدیث 20286]

صفات نیکو و به كار بردن آنها

روایت اول:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَصَّ رَسُولَهُ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَامْتَحِنُوا أَنْفُسَكُمْ فَإِنْ كَانَتْ فِيكُمْ فَاحْمَدُوا اللَّهَ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ فِي الزِّيَادَةِ مِنْهَا فَذَكَرَهَا عَشَرَةً الْيَقِينَ وَ الْقَنَاعَةَ وَ الصَّبْرَ وَ الشُّكْرَ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ السَّخَاءَ وَ الْغَيْرَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمُرُوءَةَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20227]

امام صادق فرمود:

همانا خداوند بزرگوارى‏هاى اخلاقى را به رسول خود اختصاص داد؛ پس خود را بيازماييد اگر آن مكارم در وجود شما باشد، خداى را سپاس گوييد و در طلب زيادى آنها به سوى خدا زارى كنيد.

پس عدد آنها را ده عدد ذكر كرده است:

• يقين.
• قناعت.
• صبر.
• شكر.
• بردبارى.
• خوش خلقى.
• سخاوت.
• غيرت.
• شجاعت.
• و مردانگى.

اسناد دیگر روایت:

1. وَ رَوَاهُ فِي الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ.
2. وَ رَوَاهُ فِي صِفَاتِ الشِّيعَةِ وَ فِي الْأَمَالِي وَ فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ.
3. وَ فِي (مَعَانِي الْأَخْبَارِ) كَذَلِكَ إِلَّا أَنَّهُ ذَكَرَ فِي مَعَانِي الْأَخْبَارِ الرِّضَا بَدَلَ الْحِلْمِ.
4. وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى نَحْوَهُ.

روایت دوم:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ لِعَلِيٍّ يَا عَلِيُّ أُوصِيكَ فِي نَفْسِكَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ أَمَّا الْأُولَى فَالصِّدْقُ لَا يَخْرُجَنَّ مِنْ فِيكَ كَذِبَةٌ أَبَداً وَ الثَّانِيَةُ الْوَرَعُ لَا تَجْتَرِئَنَّ عَلَى خِيَانَةٍ أَبَداً وَ الثَّالِثَةُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ كَأَنَّكَ تَرَاهُ وَ الرَّابِعَةُ كَثْرَةُ الْبُكَاءِ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْنَى لَكَ بِكُلِّ دَمْعَةٍ بَيْتٌ فِي الْجَنَّةِ وَ الْخَامِسَةُ بَذْلُ مَالِكَ وَ دَمِكَ دُونَ دِينِكَ وَ السَّادِسَةُ الْأَخْذُ بِسُنَّتِي فِي صَلَاتِي وَ صِيَامِي وَ صَدَقَتِي أَمَّا الصَّلَاةُ فَالْخَمْسُونَ رَكْعَةً وَ أَمَّا الصَّوْمُ فَثَلَاثَةُ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ خَمِيسٌ فِي أَوَّلِهِ وَ أَرْبِعَاءُ فِي وَسَطِهِ وَ خَمِيسٌ فِي آخِرِهِ وَ أَمَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدَكَ حَتَّى يُقَالَ أَسْرَفْتَ وَ لَمْ تُسْرِفْ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ الزَّوَالِ وَ عَلَيْكَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ عَلَيْكَ بِرَفْعِ يَدَيْكَ فِي الصَّلَاةِ وَ تَقْلِيبِهِمَا عَلَيْكَ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ عَلَيْكَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْكَبْهَا عَلَيْكَ بِمَسَاوِئِ الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَا تَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَكَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20228]

امام باقر فرمود: رسول خدا به على فرمود: یا على! تو را در باره خودت به داشتن چند خصلت سفارش مى‏كنم اينها را حفظ كن، سپس فرمود: خداوندا او را يارى كن.

• خصلت اوّل راستگويى است مبادا هرگز دروغى از دهان تو بيرون آيد.
• دوم پارسايى است مبادا هرگز بر خيانت نمودن دلير گردى.
• سوم ترس از خداست گوئيا تو او را مى‏بينى.
• چهارم زياد گريستن از خوف خداى عزّ و جلّ كه به خاطر هر قطره اشكى خانه‏اى در بهشت برايت ساخته مى‏شود.
• پنجم از مال و جانت در مقابل دينت بگذری.
• ششم در نماز و روزه و صدقه به سنّت من رفتار كنى.

سپس فرمود:

• امّا نماز پنجاه ركعت در هر شبانه روز.
• امّا روزه سه روز در هر ماه، پنجشنبه اوّل هر ماه و چهارشنبه وسط هر ماه و پنجشنبه آخر هر ماه.
• امّا صدقه تا مى‏توانى در پرداخت آن بكوش تا جايى كه گفته شود زياده‏روى مى‏كنى و تو زياده‏روى مكن.[1]

فرمود:

• بر تو باد به نماز شب، نماز شب، نماز شب.
• و بر تو باد به نماز ظهر اوّل وقت.
• و بر تو باد به قرائت قرآن در هر حال.
• و بر تو باد به بالا بردن دستانت در نماز و بر گرداندن دو كف به طريقه دعا.
• و بر تو باد به مسواك زدن در هنگام هر نماز.
• و بر تو باد به كسب اخلاق نيك.
• و بر تو باد به دورى از اخلاق ناپسند.

اگر اين امورى را كه بر تو بر شمردم به جاى نياوردى پس جز خودت كسى ديگر را سرزنش مكن.

اسناد دیگر روایت:

1. وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ.
2. وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ.
3. وَ رَوَاهُ الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ فِي كِتَابِ الزُّهْدِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ.
4. وَ رَوَاهُ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَمَّا الصَّلَاةُ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ ثُمَّ قَالَ وَ عَلَيْكَ بِالسِّوَاكِ لِكُلِّ وُضُوءٍ.

روایت سوم:

وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْإِسْلَامَ فَجَعَلَ لَهُ عَرْصَةً وَ جَعَلَ لَهُ نُوراً وَ جَعَلَ لَهُ حِصْناً وَ جَعَلَ لَهُ نَاصِراً فَأَمَّا عَرْصَتُهُ فَالْقُرْآنُ وَ أَمَّا نُورُهُ فَالْحِكْمَةُ وَ أَمَّا حِصْنُهُ فَالْمَعْرُوفُ وَ أَمَّا أَنْصَارُهُ فَأَنَا وَ أَهْلُ بَيْتِي وَ شِيعَتُنَا.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20233]

امام جواد از پدر بزرگوارش و ايشان از جدّش روايت كند كه امير مومنان فرمود: رسول خدا فرمود: همانا خداوند اسلام را آفريد و براى آن ميدان و روشنايى و قلعه استوار و يارى‏كنندگانى قرار داد:

• ميدان آن، قرآن.
• روشنايى آن، حكمت.
• قلعه آن، احسان.
• اما يارى‏كنندگان آن، من و اهل بيتم و شيعيان ما مى‏باشيم.

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يَكُونَ فِيهِ ثَمَانُ خِصَالٍ وَقُوراً عِنْدَ الْهَزَاهِزِ صَبُوراً عِنْدَ الْبَلَاءِ شَكُوراً عِنْدَ الرَّخَاءِ قَانِعاً بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ لَا يَظْلِمُ الْأَعْدَاءَ وَ لَا يَتَحَامَلُ لِلْأَصْدِقَاءِ بَدَنُهُ مِنْهُ فِي تَعَبٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِي رَاحَةٍ إِنَّ الْعِلْمَ خَلِيلُ الْمُؤْمِنِ وَ الْحِلْمَ وَزِيرُهُ وَ الْعَقْلَ أَمِيرُ جُنُودِهِ وَ الرِّفْقَ أَخُوهُ وَ الْبِرَّ وَالِدُهُ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20235]

امام صادق فرمود:

بر مؤمن سزاوار است كه داراى هشت خصلت باشد:

• در هنگام فتنه‏ها با وقار و بردبار باشد.
• هنگام نزول بلا شكيبا باشد.
• در هنگام فراخى و ناز و نعمت شكرگزار باشد.
• به آنچه كه خداوند به او روزى بخشيده قانع باشد.
• به دشمنان ستم نكند.
• و به دوستان جفا نكند.
• بدنش از او در سختى باشد.[2]
• و مردم از او در آرامش باشند.

همانا:

• دانش دوست مؤمن.
• و بردبارى‏ وزير اوست.
• و عقل فرمانده لشكريان او.
• و مدارا برادر او.
• و نيكى پدر اوست.

اسناد دیگر روایت:

1. وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ لِعَلِيٍّ وَ ذَكَرَ نَحْوَهُ إِلَى قَوْلِهِ فِي رَاحَةٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَقَارٌ وَ شُكْرٌ وَ صَبْرٌ وَ قُنُوعٌ.
2. وَ رَوَاهُ فِي الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ نَحْوَهُ.
3. وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ.

روایت چهارم:

وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ الْمُؤْمِنُ يُنْصِتُ لِيَسْلَمَ وَ يَنْطِقُ لِيَغْنَمَ لَا يُحَدِّثُ أَمَانَتَهُ الْأَصْدِقَاءَ وَ لَا يَكْتُمُ شَهَادَتَهُ مِنَ الْبُعَدَاءِ وَ لَا يَعْمَلُ شَيْئاً مِنَ الْخَيْرِ رِيَاءً وَ لَا يَتْرُكُهُ حَيَاءً إِنْ زُكِّيَ خَافَ مَا يَقُولُونَ وَ يَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِمَا لَا يَعْلَمُونَ لَا يَغُرُّهُ قَوْلُ مَنْ جَهِلَهُ وَ يَخَافُ إِحْصَاءَ مَا عَمِلَهُ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20238]

امام سجّاد فرمود:

• مؤمن سكوت مى‏كند تا سلامت بماند.
• و سخن مى‏گويد تا غنيمت شمارد.
• و شهادتش را از افراد دور كتمان نمى‏كند.
• و هيچ كار خيرى را رياكارانه انجام نمى‏دهد.
• و هيچ كار خوبى را به خاطر حيا ترك نمى‏كند.
• اگر ستوده شود از آنچه كه در باره‏اش مى‏گويند، بيمناك است و از خدا به خاطر آنچه كه در باره‏اش نمى‏دانند، طلب مغفرت مى‏كند.
• گفتار كسى كه نسبت به او جاهل است، او را نمى‏فريبد.
• و از اينكه يكايك عملش نگاه‏دارى مى‏شود، بيم‌ناك است.

سند دیگر حدیث:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ مِثْلَهُ.

روایت پنجم:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يَقُولُ إِنَّ الْمَعْرِفَةَ بِكَمَالِ دِينِ الْمُسْلِمِ تَرْكُهُ الْكَلَامَ فِيمَا لَا يَعْنِيهِ وَ قِلَّةُ مِرَائِهِ وَ حِلْمُهُ وَ صَبْرُهُ وَ حُسْنُ خُلُقِهِ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20250]

امام صادق مى‏فرمايد:

امام سجّاد مى‏فرمود:

همانا شناختن اينكه دين مسلمان به كمال رسيده است به چند امر است:

• در امور بيهوده سخن نگفتن.
• جدال نکردن.
• بردبارى (حلیم بودن)‌.
• شكيبايى (صبور بودن)‏.
• خوش اخلاقی‏.

روایت ششم:

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِ الْإِنْفَاقُ عَلَى قَدْرِ الْإِقْتَارِ وَ التَّوَسُّعُ عَلَى قَدْرِ التَّوَسُّعِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ وَ ابْتِدَاؤُهُ إِيَّاهُمْ بِالسَّلَامِ عَلَيْهِمْ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20251]

امام على بن الحسين فرمود:

از اخلاق مؤمن این است:

• انفاق نمودن به‏ اندازه نيازمندى.
• توسعه دادن [به زندگى‏] به اندازه فراخى.
• رفتار عادلانه با مردم.
• آغاز نمودن به سلام بر مردم.

روایت هفتم:

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ الَّذِي إِذَا رَضِيَ لَمْ يُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِي إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ وَ إِنْ سَخِطَ لَمْ يُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ وَ الَّذِي إِذَا قَدَرَ لَمْ تُخْرِجْهُ قُدْرَتُهُ إِلَى التَّعَدِّي إِلَى مَا لَيْسَ لَهُ بِحَقٍّ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، ج15، حدیث 20252]

امام باقر فرمود:

مؤمن كسى است كه:

• در هنگام خوشنودى، خوشنودى‏اش او را در گناه و باطل داخل نكند.
• اگر به خشم آمد، خشمش او را از گفتن حقّ بيرون نبرد.
• در زمانى كه قدرت دارد، قدرتش او را به تجاوز نمودن به سوى چيزى كه حقّى در آن ندارد، نكشاند.

[1] . تو زیاده روی مکن شاید بدان معناست که در صدقه دادن با تمام توان تلاش کن اما نباید چنان زیاده روی نکن که خود و خانوده‌ات در تنگنا قرار گرفته و محتاج دیگران شوند.

[2] . شاید سختی بدن به این معنا باشد که مردم از او سختی نبینند اما او با عبادت خدا زحمت به کمال رسیدن را با جان و دل قبول کند.

[حدیث 20223 وسائل الشیعه شیخ حر عاملی]

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْإِيمَانِ فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ قَالَ قُلْتُ أَ لَيْسَ هَذَا عَمَلٌ قَالَ بَلَى قُلْتُ فَالْعَمَلُ مِنَ الْإِيمَانِ قَالَ لَا يَثْبُتُ لَهُ الْإِيمَانُ إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْعَمَلُ مِنْهُ.

جميل بن درّاج گويد: از امام صادق در باره ايمان پرسيدم؟

حضرت فرمود: ايمان عبارت است از:

• گواهى دادن به اينكه هيچ معبودى جز خدا نيست.
• اينكه محمّد فرستاده اوست.

جميل پرسید: آيا اين گواهى دادن، عمل شمرده مى ‏شود؟

حضرت فرمود: آرى.

جميل دوباره پرسید: پس عمل از ايمان است؟

حضرت فرمود: ايمان جز به وسيله عمل براى شخص ثابت نمى‏ گردد و عمل نيز بر خاسته از ايمان است.

لزوم مبارزه و جهاد با نفس‏

حدیث20211 از کتاب وسائل الشیعه شیخ حر عاملی

وَ عَنْهُ رَفَعَهُ[1] قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ لِرَجُلٍ اجْعَلْ قَلْبَكَ قَرِيناً بَرّاً وَ وَلَداً وَاصِلًا وَ اجْعَلْ عِلْمَكَ وَالِداً تَتَّبِعُهُ وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ عَدُوّاً تُجَاهِدُهُ وَ اجْعَلْ مَالَكَ عَارِيَّةً تَرُدُّهَا.

سند دیگر حدیث:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنِ الصَّادِقِ نَحْوَهُ.

امام صادق به مردى فرمود:

• قلبت را به مثابه همدمى مهربان و به منزله فرزندى كه با تو دوستى خالصانه دارد، قرار ده.
• دانشت را همچون پدرى كه از او پيروى مى‏كنى، قرار ده.
• نفست را همانند دشمنى كه با او به پيكار برخاسته‏اى، قرار ده.
• مال و دارايى ‏ات را امانت و عاريتى بدان كه آن را [بايد به صاحبش‏] برگردانى.

[1] . هر چند سند مرفوعه است اما به خاطر مستند و معتبر بودن سند دیگر، این حدیث صحیح است.

روزه گرفتن فقط به نخوردن و نیاشامیدن نیست و بلکه اعضای بدن انسان نیز باید به تناسب خودش روزه باشد چنانچه شیخ طوسی در روایت معتبری آورده است:

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ:

إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ شَعْرُكَ وَ جِلْدُكَ وَ عَدَّدَ أَشْيَاءَ غَيْرَ هَذَا قَالَ وَ لَا يَكُونُ يَوْمُ صَوْمِكَ كَيَوْمِ فِطْرِكَ.

امام صادق فرمود:

وقی روزه می‌گیری باید گوش، چشم، مو و پوستت و غیره هم روزه باشد

سپس فرمود:

نباید روزی که روزه ای همانند روزی باشد که روزه نیستی.

منبع: کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی، قسمت کتاب الصیام، باب 48- بَابُ سُنَنِ الصِّيَامِ‏ ، حدیث2

روایتی با نه سلسله سند صحیح از شیخ صدوق و یک سند صحیح از نعمانی و سندهای دیگری از بزرگان دین در کتابهای روایی نقل شده است که اهمیت صلوات بر محمد و آل محمد را بیان کرده و روشنای قلب را در گرو صلوات کامل بر محمد و آل محمد می‌داند.

اما سند های معتبر این روایت که در وسائل الشیعه شیخ حر عاملی جمع شده است: