پاسخ به یک پرسش قرآنی:

آیا ورود به دوزخ برای همگان است؟

نوشتاری از علیرضا سبحانی

سؤال: آیا ورود به دوزخ برای همگان است؟

از دو آیه یاد شده در زیر استفاده می‌شود که همه انسان‌ها به سوی دوزخ فراخوانده می‌شوند و همگان وارد دوزخ می‌شوند، گروهی در دوزخ می‌مانند و گروهی نجات پیدا می‌کنند:

اینک متن آیه نخست:

(وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا)[1] .

«و همه شما (بدون استنثناء) وارد جهنم می‌شوید. این امری است حتمی و قطعی بر پروردگارت».

آیه دوم:

(ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا)[2].

«سپس آنها را که تقوا پیشه کرده‌اند از آن رهایی می‌بخشیم و ظالمان را در حالی که از ضعف و ذلت به زانو در آمده‌اند در آن رها می‌سازیم».

در حالی‌که از دو آیه دیگر استفاده می‌شود که گروه خاصی بدون ورود به دوزخ به سوی بهشت می‌شوند و اصولاً صدای دوزخ را هم نمی‌شنوند. اینک هر دو آیه:

(إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُم مِّنَّا الْحُسْنَىٰ أُولَـٰئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ)[3].

«اما کسانیکه وعده نیک از سوی ما به آنها داده شده (مؤمنان و صالحان) از آن دور نگاه داشته می‌شوند».

(لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَهُمْ فِي مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَالِدُونَ)[4].«صدای آتش دوزخ را نمی‌شنوند و در آنچه دستشان هست جاودانه و متنعّم هستند».

چکيده شبهه

برخی از افرد چنین می‌پندارند که در قرآن تصاوير فراواني از آتشِ دلهره‌آور جهنم وجود دارد و اين تصاوير مي‌بايست در بافتِ تاريخي‌شان قرار داده شوند يعني خدا بدين وسيله مي‌خواست عرب‌هاي متكبر را به راه تواضع هدايت كند و اينها فقط تصاوير هستند و مي‌بايد به عنوان تصاوير و استعاره نگريسته شوند.

چکيده نقد

قرآن کریم زبان واقعیت‌هاست و شوهاد فراوانی بر این حقیقت دلالت دارد که نعمت‌های بهشتی مخصوص آخرت است و قرآن مراد استعاره و مجازگویی ندارد و آفریده شدن بهشت و جهنم قبل از برپایی قیامت که از آیات و روایات معتبر اسلامی قابل اثبات می‌باشد، گویاترین دلیل بر حقیقی بودن نعمت‌های بهشتی و عذاب‌های جهنم است و از آيات مربوط به جهنم و نام هاي او و اوصاف آن استفاده مي شود که جهنم يک مرکز هولناک مجازات است، آتشي سوزان آن را پر کرده و داراي طبقات گوناگون مي باشد، اما نه آتشي همچون آتش دنيا، بلکه آتشي با مشخصات زير: هيزم و آتشگيره آن سنگها و انسان هاست، از دل‌ها و از عمق جان سر مي زند، همه هستي انسان را در هم مي کوبد، آتشي داراي درک «که فقط گناهکاران را به سوي خود مي کشاند، و آنها را از دور، صدا مي زند، هر چند راه دور باشد، هم صداي او را گناهکار مي شنود و هم شعله او را مي بيند.

بنابر اين، نعمت‌های بهشتی و آتش جهنم و آن چه که وسيله عذاب در آن است، يک امر واقعي و واقع شدني براي اهلش مي باشد. سخن از کنايه و مجازگوئي هم نيست، بلکه صريح آيات قرآن کريم و روایات معتبر اسلامی است.

در برخی از سایت ها اومده که جن ها به بهشت نمی روند و این در حالی است که قران کریم جن و انس را برای عبادت دعوت می کنه و خب هر عبادتی ثمره ای داره و اگر قرار باشه اجنه عبادت کنن و بهشت نرند نتیجه عبادت شون چی می شه

پرسش: آيا جنّ ها هم مانند انسان‌ها وارد بهشت ميشوند، همان طوري كه از هر دويي آن ها وارد جهنم خواهند؟

پاسخ:

شفاعت مایه امید زندگی با رضایت خدا

حقیقت شفاعت جز این نیست كه رحمت گسترده خدا و آمرزش او از طریق اولیای الهی كه حاملان فیض رحمت خدا هستند به افراد گنه‎كاری كه لیاقت بخشایشی‎گر او را دارند، برسد یعنی افرادی كه پیوند معنوی و خداپرستی خویش را نگسسته و از مسیر الهی دور نگشته‎اند، اما لغزش‎هایی كوچگی در زندگی داشته‎اند. اعتقاد به شفاعت پدید آورنده امید در دل گنه‎كاران و مایه بازگشت آنان در زندگی به سوی خداست یعنی امید به شفاعت سبب می‎شود گنه‎كار این باور را پیدا كند كه سرنوشت خود را دگرگون ساخته و كارهای گذشته‎اش را طوری نداند كه برای او یك سرنوشت شوم قطعی و غیرقابل تغییر درست كرده باشد و این یعنی او از همین حالا می‎تواند درهای سعادت را به روی خود باز كند و اولیاء الهی نیز در آخرت از گناهان گذشته‎اش شفاعت خواهند كرد،‌البته همه افرادی كه شفاعت به آنها می‎رسد مشروط به اجازه خداوندی است و هیچ كس بدون اجازه خدا نمی‎تواند شفاعت كسی را بكند.[1]

نتیجه‎ گیری صحیح از آیات قرآنی شفاعت بستگی به این دارد كه تمام آیات شفاعت به طور دسته‎جمعی بررسی قرار گیرد، نه این كه همانند سایت افشا به آیاتی توجه كند و بعد ادعا كند كه آیات با دیگر آیات قرآن در تناقض آشكار می‎باشد و لذا می‎پرسد آیا در قیامت شفاعت هست یا نیست، در حالی كه بسیار به خطاست چند آیه بدون توجه به ما قبل و بعدش مورد استدلال قرار گیرد و فرمایش رسول گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ در اینجا راه گشاست كه فرمود:

«برخی از آیات قرآن، برخی دیگر را تصدیق می‎كند.»[2]

این پندار تناقض بر نویسنده سایت افشا از آنجا ناشی شده كه آیات نفی كننده شفاعت را بدون این كه قبل آن را مطالعه كند گفته با آیات دیگری كه شفاعت را ثابت می‎كند در تناقض است و اگر به آیات قبل توجهی می‎كرد،‌همه‌آیات را عین هم و موافق یكدیگر می‎دید، چرا كه اسلام نه مانند یهود و نصارا و بت‎پرستان و... بدون هیچ قید و شرطی،‌شفاعت را می‎پذیرد و نه همانند برخی از منكران، آن را به كلی نفی می‎كند، بلكه شفاعت را با رضایت و اجازه خداوند و برای انسان‎های خداپرست كه لغزش‎های كوچكی داشته‎اند، می‎پذیرد و اینك با نگاهی به آیات رد كننده شفاعت به روشن شدن مطلب كمك می‎كنیم:

1. بنی اسرائیل بر این باور بودند كه چون از فرزندان پیامبران می‎باشند، هر اندازه هم كه مجرم باشند باز مورد شفاعت آنها قرار خواهند گرفت و قرآن برای كوبیدن چنین افكار غلط بر بنی اسرائیل هشدار داده و فرمود:

«از روزی بترسید كه كسی مجازات دیگری را نمی‎پذیرد و نه از او شفاعت پذیرفته می‎شود و نه غرامت از او قبول خواهد شد و نه یاری می‎شوند.»[3]

2. گروهی پیوند ایمانی خود را با خدا قطع كرده بودند ولی باز می‎پنداشتند در روز رستاخیر شفیعانی پیدا خواهند كرد مانند منكران توحید،‌قیامت و ستمگران، قرآن برای بطلان این توهم نیز آیاتی نازل كرد كه در قیامت دوستان،‌شفیعان و واسطه‎هایی برای رهانیدن این‎ها از آتش جهنم و جود نخواهد داشت.[4]

3. عرب جاهلیت،‌بت‎ها خودستاخته را شفیع خود می‎دانستند، ولی خداوند با استدلال‎های قاطع و منطقی،‌بت‎ها را پست‎تر از آن دانست كه در روز قیامت بتوانند كسی را از آتش جهنم نجات داده و شفاعت كنند،‌چرا كه این‎ها هیچ قدرتی ندارند و به هیچ كسی سود یا زیانی نمی‎توانند برسانند.[5]

با توجه به این مطالب،‌روشن شد كه هیچ كدام از این آیات اصل شفاعت را رد نمی‎كنند، بلكه برای شفاعت كننده و شفاعت شده شرایطی را بیان كرده و هشدار می‎دهد كه وسوسه شیطان و توجیهات ناروا شما را به بیراهه نكشاند و در آیات دیگر این شفاعت را فقط برای خدای متعال اختصاص داده و سپس برای اولیای خویش اجازه شفاعت داده كه چون این اولیاء در شفاعت خویش استقلالی ندارند، بلكه همه با اجازه خدا شفاعت می‎كنند در نتیجه شفاعت اولیای الهی نیز شفاعت خداوندی است و آن هم برای افرادی كه از مسیر توحید، اسلام، قرآن و اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ جدا و منحرف نشده باشند.[6]

= = = = =

پي نوشت ها:

[1] . ر. ك: قرشی، علی اكبر؛ احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، 1377 هـ ، ش، ج 1،‌ص 132.

[2] . مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار،‌بیروت، مؤسسه الوفاء 1404 هـ ، ق، ج 30، ص 512.

[3] . ر. ك: بقره / 8 ـ 47 و 13 ـ 122 و 254 و ر. ك: طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان، ترجمه: محمد باقر موسوی، قم، اسلامی،‌1374، هـ ، ش، ج 1،‌ص 232 تا 277 بحث مفصلی درباره شفاعت، اشكالات و... دارد.

[4] . ر. ك: اعراف / 53، شعراء / 101 ـ 98 مدثر / 48 ـ 46،‌مؤمن / 18.

[5] . ر. ك: انعام / 94، یونس / 18،‌روم / 13،‌ زمر / 43 و یس / 23.

[6] . ر. ك: انعام / 51 و 70، سجده / 4، زمر / 44،‌ بقره / 255، یونس / 3، مریم / 87، طه / 109، سبأ / 23، زخرف / 86،‌انبیاء‌/ 28 ـ 26، نجم / 26 و غافر / 7. و ر. ك: مكارم شیرازی، ناصر، نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1374 هـ ، ش، ص 131، ج 21،‌ص 134، ج 22، ص 524.

عمل با اخلاص رمز و ورود به بهشت، نه حرف

سعادت و كرامت هر كسی وابسته به بندگی اوست نه نام و نشانش، بنابراین فقط مسلمان بودن و یا... سودی نخواهد داشت و صاحبش را به هیچ به كمالی نمی‎رساند، بلكه آنچه سود ده است عمل با اخلاص و تسلیم فرمان مولا شدن است و حتی این عنوان‎ها، بدون عمل و پیامبران نیز سوددهی ندارد تا چه رسد به پیروان ادعایی آنها و این است پیام روح‎افزای الهی در قرآن كریم كه

«اگر پیامبران نیز عمل نكرده و شرك بورزند، همه اعمالشان پوچ شده و اثری نخواهد داشت.»[1]

برای فهم بیشتر قرآن و رسیدن به روح پیام‎های آن بایستی آیات قرآن را به هم پیوسته دید و شأن نزول، روایات اسلامی، شرایط دستور زبان عرب و... را در نظر گرفت تا همانند سایت افشا پنداشته نشود كه آیاتی از قرآن كریم با دیگر آیات آن در تضاد است و بر اثر سطحی‎نگری و توجه نكردن به شرایط درك پیام‎های آیات قرآنی است كه در این سایت اشكال شده و می‎نویسد كه قرآن از سویی می‎گوید:

«كسانی كه به پیامبر اسلام ایمان آورند و یهود و مسیحی و صائبی، هر كس كه ایمان به خدا و روز رستاخیز داشته و كارهای پسندیده انجام دهد، نزد خدا پاداش داشته و هیچ گونه ترس و اندوهی برای آنها نیست.»[2]

ولی در تناقضی آشكار می‎گوید:

«مسیحیان گفتند: خداوند همان مسیح بن مریم است به یقین كافر شدند... خداوند بهشت را بر آنها حرام كرده است و جای‎گاهشان در دوزخ است و ستم‎كاران یار و یاوری ندارند.»[3]

و یا می‎گوید:

«و هر كس جز اسلام، آیینی برای خود انتخاب كند از او پذیرفته نخواهد شد و در آخرت از زیان‎كاران است.»[4].

اگر كسی بدون توجه به آیات قبل و بعد این آیات و نیز شأن نزول و روایات اسلامی، بخواهد این آیات را تفسیر كرده و پیامش را درك كند به این خطا دچار خواهد شد كه بین اینها تناقض وجود دارد،‌ولی با ژرف‎نگری این حقیقت شیرین بدست می‎آید كه در بین این آیات نه تنها تناقض نیست بلكه به هم پیوسته و دارای پیامی بس والا و ارزش‎مند می‎باشند، آیاتی كه مسیحیان و... را اهل پاداش الهی دانسته است، شرایطی را نیز در ضمن آیات و نیز از روایات اسلامی برای آن تعیین شده است از جمله:

1. در سوره بقره آیه 62، خود آیات، اهل پاداش بودن را منوط به ایمان به خدا و آخرت و عمل صالح كرده، اما در سوره مائده آیه 72 گفته:‌مسیحیان حضرت عیسی را خدا می‎دانند و اگر مسیحیت بخواهد در آخرت رستگار شود، اول بایستی از این باور انحرافی دست بردارد وگرنه آیه 62 سوره بقره شامل آنها نخواهد شد،‌بلكه فقط مسیحیانی را می‎گوید كه آن شرایط را داشته باشند و در تأیید این مطلب در سوره آل عمران آیه 86 می‎گوید:

«چگونه خداوند جمعیتی را هدایت كند كه بعد از ایمان و گواهی به حقانیت رسول و با آمدن نشانه‎های روشن برای آنها، كافر شدند»،

این آیه در واقع تفسیر سوره آل عمران آیه 85 است كه می‎گوید:

«هر كس غیر از اسلام آیینی داشته باشد از او پذیرفته نمی‎شود»

پس شرط اساسی برای وارد شدن به بهشت بر مسیحیان در صورتی است كه حضرت عیسی را خدا ندانسته و پس از روشن شدن حقانیت پیامبر اسلام به او ایمان آورد و كافر نشوند.

2. آیات بیان‎گر اهل بهشت بودن مسیحیان در جایی است كه اسلام به آنها ابلاغ نشده‎ باشد اما پس از ابلاغ اسلام و ثابت نمودن درستی آن، هر كس نپذیرد، از زیان‎كاران است نه اهل بهشت و این است كه قرآن می‎گوید:

«ای پیامبر بگو این قرآن به من وحی شده تا شما و تمام كسانی كه این قرآن به آنها ابلاغ شده بیم دهم».[5]

بنابراین اگر مسیحیت قبل از اینكه اسلام را به آنها كسی ابلاغ نكرده، در دین خودشان به سه اصل محوری ـ توحید،‌معاد و عمل صالح بر پایه تفسیر انبیا ـ پای‎بند باشند اهل نجات‎اند وگرنه دچار عذاب الهی خواهند شد.[6]

3. در شأن نزول این آیات آمده است كه مسلمانان این پرسش را مطرح می‎كردند حال كه نجات فقط در اسلام است پس تكلیف پدران ما چه می‎شود این آیات نازل شد كه اگر پدران شما به خدا و قیامت ایمان داشته و عمل خوب انجام می‎دادند، اجرشان در نزد خدا محفوظ است، چنان چه سلمان فارسی از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ پرسید:

تكلیف اهل دینی كه من از آنان بودم و قبل از بعثت شما از دنیا رفته‎اند و به خصوص آن راهبی كه در انتظار آمدنت بود، چگونه است، این آیه نازل شد كه آنها هیچ ترس و اندوهی ندارند اگر مؤمن به خدا و قیامت و دارای كارهای پسندیده باشند.[7]

4. اگر یهود و مسیحیان به محتوای كتاب خود به درستی عمل كنند به یقین بایستی اسلام را بپذیرند وگرنه به كتاب خود پشت پا زدند چرا كه در قرآن سوره بقره آیه 146 آمده است:

«كسانی كه كتاب آسمانی به آنان داده‎ایم، پیامبر اسلام را همچون فرزندان خود می‎شناسند، ولی جمعی از آنان حق را، دانسته پنهان می‎كنند.»

و در سوره مائده آیه 69 كه گفته مسیحیان با عمل و مؤمن پاداش می‎برند در آیه قبلش شرایطی آورده:

«ای اهل كتاب شما هیچ آیین صحیحی ندارید، مگر این كه تورات و انجیل و آنچه در آنها نازل شده را برپا دارید»

و یكی از چیزهایی كه بر مسیحیت نازل شده است، قبول كردن پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در هنگام بعثتش می‎باشد كه در سوره صف آیه 6 می‎خوانیم:

«به یاد آورید هنگامی را كه عیسی بن مریم گفت: ای بنی اسرائیل: من فرستاده خدایم و تصدیق كننده تورات و بشارت دهنده به پیامبری كه بعد از من می‎آید و نام او احمد (یكی از نام‎های معروف پیامبر اسلام) است، هنگامی كه او با معجزات و دلایل روشن به سراغ آنها آمد، گفتند: این سحری آشكار است (در حالی كه بایستی به پیامبر اسلام ایمان می‎آوردند)»

بنابراین اهل بهشت بودن مسیحیان قبل از اسلام قطعی است، ولی مسیحیان پس از اسلام به شرطی اهل بهشت خواهند شد كه طبق بشارت حضرت عیسی، پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ را باور داشته و به دستوراتش عمل كنند و دست از انحرافات برداشته و به توحید خالص روی آورند.

= = = = =

پي نوشت ها:

[1] . انعام / 88.

[2] . ر. ك: بقره / 62،‌مائده / 69.

[3] . مائده / 72.

[4] . آل عمران / 85.

[5] . انعام / 19.

[6] . قریشی، ‌علی اكبر؛ احسن الحدیث، تهران،‌بنیاد بعثت، 1377 هـ ش، ج 1، ص 149.

[7] . طباطبایی،‌محمد حسین؛ المیزان، ترجمه: محمد باقر موسوی، قم، اسلامی،‌1374 هـ ش، ج 1، 294 و مكارم شیرازی، ناصر، نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1374 هـ ش، ج 1، ص 284 و 287.