مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا قَالَ:

أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20348]

امام رضا فرمود:

به خداوند گمان نيكو داشته باش زيرا خداوند عزّ و جلّ گويد: من در نزد گمانى كه بنده ‏ام به من دارد حاضرم:

• اگر گمان خير به من دارد، پاداش خير مى‏بيند.
• و اگر گمان بد به من دارد، كيفرى بد در انتظار اوست.

وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ وَجَدْنَا فِي كِتَابِ عَلِيٍّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ عَلَى مِنْبَرِهِ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِيَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءٍ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ تَقْصِيرٍ مِنْ رَجَائِهِ لَهُ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِيَابِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا يَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِيمٌ بِيَدِهِ الْخَيْرُ يَسْتَحْيِي أَنْ يَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ يُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20350]

امام باقر فرمود:

در كتاب على يافتيم كه رسول خدا بر فراز منبر فرمود:

سوگند به آن خدايى كه جز او معبودى نيست، هرگز خير دنيا و آخرت به هيچ مؤمنى عطا نشده است مگر به خاطر چند خصلت:

• گمان نيكو به خدا.
• اميدوارى به عطا و بخشش خدا.
• خوش خلقى.
• باز ايستادن از غيبت مؤمنان.

و سوگند به خدايى كه جز او معبودى نيست، خداوند هيچ مؤمنى را بعد از توبه و استغفار عذاب نمى‏ كند؛ مگر به سبب چند خصلت:

• بدگمانى‏ اش به خدا.
• كوتاهى نمودن در اميد داشتن به خدا.
• بد اخلاقى.
• غيبت نمودن از مؤمنين.

و سوگند به خدايى كه جز او معبودى نيست هيچ بنده مؤمنى گمان نيكو به خداوند نمى ‏كند مگر اينكه خداوند در نزد گمان نيكوى او حاضر است [و پاداش نيكو به او مى ‏دهد] زيرا خداوند بخشنده است و تمامى خير در دست اوست و شرم دارد از اينكه بنده مؤمنش به او گمان نيكى داشته باشد و آن گمان و اميدوارى ‏اش به خطا رود پس به خداوند گمان نيكو داشته باشيد و به سوى او ميل داشته باشيد و زارى كنيد.

أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ يُؤْتَى بِعَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ظَالِمٍ لِنَفْسِهِ فَيَقُولُ اللَّهُ أَ لَمْ آمُرْكَ بِطَاعَتِي أَ لَمْ أَنْهَكَ عَنْ مَعْصِيَتِي فَيَقُولُ بَلَى يَا رَبِّ وَ لَكِنْ غَلَبَتْ عَلَيَّ شَهْوَتِي فَإِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِذَنْبِي لَمْ تَظْلِمْنِي فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ إِلَى النَّارِ فَيَقُولُ مَا كَانَ هَذَا ظَنِّي بِكَ فَيَقُولُ مَا كَانَ ظَنُّكَ بِي قَالَ كَانَ ظَنِّي بِكَ أَحْسَنَ الظَّنِّ فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ إِلَى الْجَنَّةِ فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَقَدْ نَفَعَكَ حُسْنُ ظَنِّكَ بِيَ السَّاعَةَ.

[وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، جلد15، حدیث 20356]

ابن رئاب گويد:

از امام صادق شنيدم كه فرمود:

در روز قيامت بنده ‏اى كه به خويشتن ستم نموده آورده مى ‏شود، خداوند مى ‏فرمايد:

• آيا تو را به اطاعت و فرمانبردارى ‏ام امر نكردم؟
• آيا تو را از نافرمانى ‏ام نهى نكردم؟

بنده گنهكار گويد: اى پروردگار من! درست است، اما شهوتم بر من چيره شد پس اگر مرا كيفر دهى به خاطر گناهى است كه مرتكب شده‏ام و به من ستم روا نداشته ‏اى.

خداوند دستور مى ‏دهد كه او را به سوى آتش برند.

بنده گنهكار مى ‏گويد: اى خداى من! گمان من به تو چنين نبود.

خداوند مى ‏فرمايد: مگر چه گمانى به من داشتى؟

مى ‏گويد: خدايا من به تو نيكوترين گمان را داشتم.

پس خداوند امر مى‏ كند كه او را به سوى بهشت برند و مى‏ فرمايد: حقّا كه گمان نيكوى تو به من، امروز به تو سود بخشيد.