علت نامگذاري ماه هاي قمري چيست؟ براي مثال چرا ماه صفر را صفر ناميده اند؟ لطفاً علت نامگذاري 12 ماه قمري را بيان كنيد؟

نام ماه هاي قمري از دوره جاهليّت به اسلام رسيده است. اين ماهها سابقه تاريخي طولاني دارند و مربوط به زمان حضرت ابراهيم و منسوب به دين حنيف ابراهيمي هستند و هر يك از اين اسامي معني خاصي دارند.[1]

ماه اوّل محرم است كه آغاز سال قمري است و آنرا از اين جهت محرّم ناميده اند كه در آن جنگ و غارت حرام بود.

ماه دوّم صفر است و صفر را از اين جهت صفر ناميده اند كه در اين ماه بازارهايي در يمن به پا مي شد كه آن را صفري و از آنجا آذوقه مي گرفتند و هر كه به بازار نمي رسيد از گرسنگي هلاك مي شد. و نيز صفر را از آن جهت صفر گفته اند كه در اثناي اين ماه شهرها از مردم خالي مي شد كه مردم آنجا براي جنگ بيرون مي رفتند و معني را از «صِفر» به معني «خالي» گرفته اند.

پس از صفر، ربيع الاول و ربيع الثاني است كه احتمالاً عرب به خاطر اينكه در اين وقت مواجه با بهار و رويش گياهان و شكفتن شكوفه‌ها بوده‌اند به اين نام ناميده‌اند پس از ربيع ماه جمادي الاوّل و جمادي الثاني است و از آن جهت كه در وقت نامگذاري اين دو ماه آب يخ مي بسته است زيرا {اعرابي كه تازه مي خواستند براي ماهها نامگذاري كنند} نمي دانستند كه زمان گرما و سرما {در گردش سال و ماه قمري} تغيير مي يابد.

ماه هفتم رجب است و رجب را از آن روز رجب گفته اند كه از آن بيمناك بودند و رجب به معني بيم داشتن است.

بعد از رجب شعبان است و اين ماه را از آن جهت شعبان ناميده اند كه در اين ماه {اعراب} منشعب {جدا از هم} مي شده بر سر آبهاي خويش و به جستجوي غارت مي رفته اند. شعبان و انشعاب از يك ريشه اند.

بعد از شعبان «رمضان» است و رمضان، به مناسبت آنكه در وقت تسميه ماه ها زمين از شدّت گرما تفديده بود و «رمضا» به معني شدّت گرماست. از آنجا كه رمضان يكي از ماههايي است كه در قرآن توسط خداوند ذكر شده است، روانيست كه بگوييم رمضان، بلكه بايد گفت «ماه رمضان».

بعد از رمضان شوّال است و شوّال به مناسبت آنكه در اثناي آن شتر دم خود را از شدّت شهوت بلند مي كرد و شول به معني بلند كردن است.

بعد از شوّال ذو القعده است و ذو القعده را بمناسبت آنكه در اثناي آن {اعراب} از جنگ و غارت فرو مي نشستند به اين نام ناميده اند. قعده از قعود به معناي نشستن است.

آخرين ماه قمري ذو الحجّه است و اين ماه را به مناسبت اينكه حج در اثناي آن انجام مي شد، اينگونه ناميده اند.[2] لازم به توضيح است درباره علت نامگذاري توضيحات شرعي و اسلامي نيز وجود دارد.

[1] . نبئي، ابوالفضل، تقويم و تقويم نگاري در تاريخ، مشهد، آستان قدس، 1366، صص 135 ـ 136.

[2] . مسعودي، مروج الذهب، ترجمه پاينده، ابوالقاسم، تهران، انتشارات علمي فرهنگي، 1374، ج 1، صص 556 ـ 557.